หลายคน คงจะมีประสบการณ์ เวลาไปโรงพยาบาล วัดความดันแล้วพบว่า มีระดับสูงกว่าปกติ คือ มากกว่า 120/80 แต่พอกลับมาบ้าน ความดันก็ปกติ การที่คนเรามีความดัน สูงเป็นครั้งคราว ไม่ได้สูงตลอดเวลา เราก็เรียกว่า เป็นภาวะ ความดันสูงชั่วคราว ไม่ได้เป็นโรคความดันสูง แต่ฟังแล้วก็อย่าเพิ่งดีใจว่าเราไม่ได้เป็น โรค นะครับ เพราะว่า มีข้อมูลการศึกษา ที่เปรียบเทียบ ความเสี่ยงในการเกิดอัมพาต ของกลุ่มที่ เป็นความดันสูงชั่วคราว กับคนปกติ คือ กลุ่มคนที่ไม่เคยมีความดันสูงเลย พบว่า กลุ่มที่มีความดันสูงชั่วคราว มีความเสี่ยงที่จะเกิดอัมพาต โรคหัวใจ มากกว่า กลุ่มคน ปกติ ถึง 38% รวมทั้งมีโอกาสเสียชีวิต ที่สูงขึ้นด้วย คลิกดู ข้อมูลการศึกษา
เราเป็นภาวะความดันสูงชั่วคราวแล้วหรือยัง?
การที่เราจะบอกว่า เราเป็น ภาวะความดันสูงชั่วคราว แล้วหรือยัง ไม่ยากครับ แค่หา เครื่องวัดความดัน สักตัว แล้วก็ วัดความดันที่บ้าน ที่ทำงาน วัดแล้วจดบันทึก จะวัดทุกวัน วันเว้นวัน หรือ จะวัดวันละกี่ครั้ง ก็ได้หมด เอาที่ เราสะดวก แต่ยิ่งวัดบ่อย ข้อมูลค่าความดันก็จะมีหลายค่า ทำให้เราเห็น ภาพรวมของระดับความดันในทั้งวัน และที่สำคัญ เราก็จะรู้อีกด้วยว่า เวลาที่ความดันของเราสูงนั้นสัมพันธ์กับปัจจัยอะไร เช่น ช่วงอดนอน ความดันมักจะสูง นำค่าที่บันทึกเหล่านี้ มาให้แพทย์ดูด้วยครับ แต่การแปลผล จะยากขึ้น ในผู้ป่วยที่ เริ่มใช้ยาลดความดันแล้ว เพราะจะไม่ทราบว่า ความดันที่ปกติ เกิดจากยาที่เราใช้อยู่ หรือ เราไม่ได้เป็นโรคความดันสูง แต่ก็ห้ามหยุดยาเองนะครับ เอาข้อมูลความดันเหล่านี้ ไปนั่งคุยกับแพทย์ครับ ถ้าเราพบว่า ความดันมีระดับสูงลอยตลอดต่อเนื่อง 1-2สัปดาห์ ก็เป็นสัญญาณ บอกว่า เราอาจจะเป็นโรคความดันสูง แต่ถ้าความดันสูงๆต่ำๆ ก็บอกว่า เราเป็นเพียง ภาวะความดันสูงชั่วคราว
ความดันสูงชั่วคราวรักษาอย่างไร?
หลายคนอาจจะคิดว่า ความดันสูงก็ต้องกินยาลดความดัน ถูกครับ แต่ก็ไม่เสมอไป เพราะว่า ในกลุ่มที่มีความดันสูงชั่วคราว นั้นหมายความว่า พอผู้ป่วย มา โรงพยาบาล ผู้ป่วยอาจจะตื่นเต้น หงุดหงิด หรือกังวล ความดันก็เลยสูง พอ แพทย์ให้ยาไป ความดันที่บ้านซึ่งไม่สูง พอเรา ใช้ยาลดความดัน ก็จะทำให้ ความดันที่บ้าน กลับมีระดับต่ำเกินไป จน ผู้ป่วยอาจจะมีอาการ เวียนศรีษะ หน้ามืดได้ ทีนี้ ทำอย่างไรดี ไม่กินยา ความดันก็สูง พอกินยา ความดันก็ตก?
การรักษา ภาวะความดันสูงชั่วคราว คือการจัดการ ปัจจัยที่ทำให้ระดับความดันสูงขึ้น ปัจจัยเหล่านี้คืออะไร มาลองไล่ดูกันทีละข้อนะครับ
1 น้ำหนักมากเกิน ลองดูน้ำหนักตัวเองนะครับว่า น้ำหนักมากเกินไปไหม ถ้าใครไม่ทราบ ว่าน้ำหนักเกินไหม ลองใช้วิธีคิดแบบคร่าวๆ ใช้ ส่วนสูง แล้วลบด้วย100 ก็จะได้น้ำหนักที่ควรจะเป็น เช่น ส่วนสูง 160ซม น้ำหนักก็ไม่ควรเกิน 60กก การที่เราจะประสบความสำเร็จในลดน้ำหนักก็คือ การควบคุมการกินอาหาร ลดการกินแป้ง ของหวาน เครื่องดื่มหวานๆ ผลไม้หวานๆ ขนมขบเคี้ยว ซึ่ง ผลการศึกษา บอกว่า การลดน้ำหนักลง ก็จะทำให้ ระดับความดันลดลงตามไปด้วย
2 การออกกำลังกาย การออกกำลังกายที่ได้ประโยชน์ และ สามารถลดความดันได้ ต้องเป็นการออกกำลังกายที่มีเป้าหมาย มีความก้าวหน้า และมีความสม่ำเสมอ จะออกกำลังกายแบบไหนก็ได้ จะเดิน วิ่ง ปั่นจักรยาน ว่ายน้ำ ได้หมด ขอให้ออกแต่ละวัน ไม่น้อยกว่า 30นาที และควรที่จะออกกำลังกายทุกวัน ทำแบบนี้อย่างสม่ำเสมอ ทำจนติด ทำจนเป็นนิสัย กลายเป็นพฤติกรรมประจำวัน พอผ่านไป3-4เดือน ก็จะเห็นการเปลี่ยนแปลงของความดันอย่างชัดเจน
3 เลิกบุหรี่ ข้อนี้ ชัดเจน แน่นอน การเลิกบุหรี่ มีผลทำให้ความดันลดลง อย่างไม่ต้องสงสัย
4 ลดอาหารเค็ม ใครที่ยังต้องซื้ออาหารสั่งอาหารตามร้านค้า หรือ อาหารสำเร็จรูปทั้งหลาย จะเป็นการยากที่เราจะสามารถควบคุมเกลือในแต่ละวันได้ ผมมักจะแนะนำให้ ผู้ป่วย ทำอาหารเองที่บ้าน จะทำให้เรา สามารถจัดการควบคุมปริมาณเกลือในอาหารได้ ตั้งแต่ การควบคุมการใช้ น้ำปลา, ซอสปรุงรส, ผงชูรส ให้ลดลง, หลีกเลี่ยงอาหารหมักดอง, อาหารแปรรูป การที่เราลดเกลือลงได้ ก็จะทำให้ระดับความดันลดลงไปด้วย
5 การจัดการกับอารมณ์ หรือ คามคิดของตัวเอง ถ้าเราลองวัดความดันที่บ้านอย่างต่อเนื่อง จะพบเลยว่า เวลาที่เราโกรธ โมโห เสียใจ ตกใจ ความดันจะสูงขึ้น พอเราหายโกรธ หายตกใจ หายกังวล ความดันก็จะลดลง พอจะนึกตามได้ใช่ไหมครับว่า ถ้าเรา ไม่โกรธ ไม่ตกใจ ไม่กังวล ความดันก็จะไม่ขึ้น ถ้าเป็นแบบนี้ การจัดการอารมณ์ การปรับวิธีการคิดของตัวเอง ที่จะทำให้เรา โกรธ น้อยลง หรือ หายโกรธเร็วขึ้น ก็จะทำให้ความดันลดลงได้ วิธีการจัดการอารมณ์หรือความคิดของตัวเอง ก็ขึ้นอยู่กับเทคนิคของแต่ละคนครับ
6 การไม่อดนอน ไม่น่าเชื่อนะครับว่า การนอนที่มีคุณภาพมีผลดีต่อสุขภาพอย่างแทบไม่น่าเชื่อ การอดนอน มีผลเสียต่อร่างกายหลายๆด้าน โดยเฉพาะ ความดันที่สูงขึ้น ดังนั้น เราจึงเข้านอนให้เป็นเวลา ไม่ควรจะเกิน 4ทุ่ม เลิกการใช้โทรศัพท์ หยุดดื่มเหล้า สูบบุหรี่ ดื่มกาแฟ ตั้งแต่ 3ทุ่มเป็นอย่างช้าทำแบบนี้ไปเรื่อยจนเป็นนิสัย ก็จะช่วยให้ความดันไม่สุง หรือ ระดับความดัน ไม่สูงต่ำ แกว่งไปมามาก
นพ.วิโรจน์ ตันติโกสุม
ชีวา บางใหญ่ นนทบุรี
ศูนย์พักฟื้นผู้ป่วย และ ผู้สูงอายุ
คลินิกกายภาพบำบัด
ศูนย์ไตเทียม และ ผ่าตัดเส้นฟอกไต
