น่าตกใจนะครับว่า โรคตับที่ ผู้คนเป็นกันมากที่สุด ก็คือ โรคไขมันพอกตับ ประมาณว่า 1 ใน4 ของผู้ใหญ่ จะเป็นโรคนี้ และที่สำคัญ ใครที่เป็นโรคตับชนิดนี้ ไม่ได้จะเสี่ยงแค่การเป็นโรคตับ เช่น โรคตับอักเสบ, ตับแข็ง และ มะเร็งในตับ แต่ยังมีโอกาสที่จะเป็นเบาหวาน โรคหัวใจ อัมตาตและไตวาย ตามมาอีกในอนาคต
โรคไขมันพอกตับ เป็นเฉพาะในคนอ้วน จริงหรือ? ไม่จริงครับ ถึงแม้ว่า โรคไขมันพอกตับจะพบได้บ่อยในคนอ้วน แต่ข้อมูลในปัจจุบัน คนที่เป็นโรคไขมันพอกตับมีถึง 20% ที่ผู้ป่วยไม่ได้เป็นคนอ้วน หลายคนอาจจะสงสัยใช่ไหมครับว่า แล้ว ทำไมคนที่ไม่อ้วนถึงเป็น โรคไขมันพอกตับได้? ก่อนที่จะตอบคำถามนี้ เรามาทำความเข้าใจกันก่อนว่า ไขมันพอกตับ เกิดจากอะไร? จะได้ทำให้เราเข้าใจมากขึ้นว่า ทำไมคนไม่อ้วนถึงเป็นโรคไขมันพอกตับได้
พอได้ยินคำว่า “ไขมันพอกตับ” ก็ทำให้หลายคนนึกถึงภาพของคนอ้วนๆ ที่นั่งกิน อาหารมันๆ แล้วก็ คิดต่อไปว่า ไขมันพอกตับก็น่าจะเกิดจาก การที่คนเรา กินอาหารที่มีไขมันมาก ไขมันก็เลยไปสะสมที่ตับ ความคิดนี้ก็อาจจะถูกเพียงบางส่วน แต่จริงๆแล้ว
ตัวการที่ทำให้เกิดไขมันพอกตับ ก็คือ ภาวะดื้อต่ออินซูลิน
ก่อนอื่นมาทำความเข้าใจกันก่อนนะครับว่า ไขมันพอกตับ นั้นเกิดจากการที่ เซลล์ตับ มีการเก็บสะสมไขมันในเซลล์มากกว่าปกติ และการที่เซลล์ตับมีไขมัน มาสะสมมากกว่าปกตินี้ ก็เพราะว่า มีกลไกบางอย่างนอกเหนือจากการที่คนเรากินอาหารที่มีไขมันมากไป กลไกที่ว่านี้ก็คือ ภาวะที่ร่างกายเกิดการดื้อต่อ อินซูลิน พอพูดถึง ” อินซูลิน ” ก็ทำให้หลายคนนึกถึง ” เบาหวาน ” ใช่ครับ เบาหวาน กับไขมันพอกตับ เป็นเรื่องราวที่มีความเกี่ยวเนื่องกัน ประมาณว่า ใครที่มีไขมันพอกตับ ก็มักจะเสี่ยงที่จะเป็นเบาหวานในอนาคต โดยมีโอกาสเป็นเบาหวานมากกว่าคนที่ไม่มีไขมันพอกตับถึง5เท่า หรือใครที่เป็นเบาหวานก็มักจะตรวจพบว่ามี ไขมันพอกตับ โดยมีตัวการอยู่เบื้องหลังการเกิดไขมันพอกตับ ก็คือ ภาวะดื้อต่ออินซูลิน คำว่า ดื้อ ต่อ อินซูลิน ก็คือ การที่ เซลล์ ในร่างกายไม่เชื่อฟังอินซูลิน โดยอวัยวะที่ อินซูลินต้องทำงานด้วย ก็คือ ตับ กล้ามเนื้อ และ เซลล์ไขมัน พอ อินซูลิน สั่งให้อวัยวะเหล่านี้ ดึงน้ำตาลในเลือดเข้าไป เพื่อเอาไปใช้สร้างเป็นพลังงาน แต่อวัยวะเหล่านี้ กลับไม่ตอบสนองกับคำสั่งของอินซูลิน น้ำตาลในเลือดก็ไม่ถูกเอาไปใช้ น้ำตาลในเลือดก็เลยสูง ทำให้ ผู้ป่วยเบาหวานก็จะมีน้ำตาลในเลือดสูง อันนี้ เป็นความสัมพันธ์ระหว่าง อินซูลิน กับ การมีน้ำตาลสูงในผู้ป่วยเบาหวาน
ทีนี้มาดู เรื่องที่เกี่ยวกับหัวข้อในวันนี้ ก็คือ ไขมัน ไขมัน กับอินซูลิน ก็มีความเกี่ยวข้องกันนะครับ คืออินซูลินมีหน้าที่ สั่งให้อวัยวะมีการเก็บ อาหารส่วนที่เกินจากการใช้งาน เอาไปเก็บในรูปแบบไขมันในเซลล์ เมื่อร่างกายเกิดการดื้อต่อ อินซูลิน ไขมันที่สะสมในเซลล์ทั่วร่างกาย ที่เรียกว่า ไตรกลีเซอไรด์ ก็จะถูกสลายออกมาเป็น กรดไขมัน กรดไขมันนี้ ถ้ามีมากเกินไปในกระแสเลือด ก็ส่งผลที่ไม่ดีต่อร่างกาย เช่นไปสะสมตามผนังหลอดเลือด ทำให้หลอดเลือดตีบตัน และถ้า กรดไขมันจำนวนมากนี้ถูกส่งไปที่ตับ ประกอบกับการที่ร่างกายมีภาวะดื้อต่ออินซูลิน ก็ยิ่งทำให้ การทำลายกรดไขมันในตับยิ่งลดลง กรดไขมันในตับที่ยิ่ง สูงขึ้นก็จะถูกสร้างกลับมาเป็น ไตรกลีเซอไรด์ ซึ่งไตรกลีเซอไรด์ที่เกิดขึ้นนี้มีทั้งส่วนที่ สะสมในตับ ก็กลายเป็นไขมันพอกตับ และส่วนที่ปล่อยออกมาในกระแสเลือดในรูปแบบ ไขมันVLDL เจาะเลือดก็จะเจอไขมัน VLDL หรือ ไตรกลีเซอไรด์ สูงมากกว่าปกติ เห็นไหมครับว่า การเกิดภาวะดื้อต่ออินซูลินเป็นกลไกหลักที่ทำให้เกิดไขมันพอกตับ ซึ่งการที่คนเราเกิด ภาวะดื้อต่ออินซูลินนี้ ก็ไม่ได้เกิดจากการกินอาหารของคนเราอย่างเดียว แต่เกิดจากหลายๆปัจจัยร่วมกัน เช่น พันธุกรรม, การไม่ออกกำลังกาย, สูบบุหรี่, ดื่มเหล้า, เครียด, อดนอน
ทีนี้ย้อนกลับมาดูเรื่อง ทำไมคนไม่อ้วน ก็เป็นไขมันพอกตับได้ ? มีการศึกษาพบว่า การเกิด ภาวะดื้อต่ออินซูลิน มีความสัมพันธ์กับภาวะอ้วนลงพุง อย่างมาก โดยที่คนอ้วนลงพุง อาจจะไม่ได้มีน้ำหนักเกินจนเข้าข่ายที่เรียกว่า อ้วน ก็ได้ และความสำคัญของคนที่อ้วนลงพุง ก็มักจะมี ไขมันในช่องท้อง ผมเน้นนะครับว่า ไขมันที่อยู่รอบๆอวัยวะในช่องท้อง ยิ่งใครมีมาก ก็แสดงว่า มีความเสี่ยงที่จะเกิด ภาวะดื้นต่ออินซูลิน เสี่ยงที่จะเกิดไขมันพอกตับ และเสี่ยงที่จะเกิดเบาหวานตามมา ดังนั้น ใครก็ตามที่มีพฤติกรรม หรือ พันธุกรรมที่ จะทำให้ตัวเองมีความเสี่ยงที่จะเกิด ภาวะดื้อต่ออินซูลิน เช่น
อ้วน และ กินอาหารประเภทแป้งหรือน้ำตาลเยอะเช่น ข้าวขาว, ขนมหวาน,น้ำอัดลม, เครื่องดื่มหวาน, ผลไม้หวาน, ขนมขบเคี้ยว
ไม่ออกกำลังกาย หรือ มีวิถีชีวิตที่ไม่ค่อยได้เคลื่อนไหวร่างกาย นั่งทำงานออฟฟิศทั้งวัน
ดื่มเหล้า สูบบุหรี่
เครียด อดนอน
พอเราทำพฤติกรรมแบบนี้เป็นเวลานาน ภาวะดื้อต่ออินซูลินก็ค่อยๆปรากฎออกมา เช่น อ้วนลงพุง, น้ำตาลในเลือดเริ่มสูงกว่าปกติ, ระดับไขมันในเลือดชนิดไตรกลีเชอไรด์สูง, ระดับไขมันดี ที่เรียกว่า HDL ลดลง , ความดันโลหิตสูง และ ก็จะเกิด ไขมันพอกตับตามมาในที่สุด
แต่ความสำคัญของ โรคไขมันพอกตับ อยู่ที่ว่า ผลเสียนั้นไม่ได้เกิดเฉพาะที่ตัวตับ ผลร้ายที่จะตามมาอีกมากจากการเป็นโรคไขมันพอกตับนั้น นอกกจากการเป็นเบาหวานแล้ว ผู้ป่วยยังเสี่ยงที่จะเกิดโรคหลอดเลือดหัวใจ, โรคอัมพาต, โรคไตวาย ตามมาได้อีก ดังนั้น ไขมันพอกตับ ถือเป็นสัญญาณ หนึ่งที่กระตุ้นเตือนให้เรา ได้กลับมาหันดูตัวเอง และ ปรับพฤติกรรมการใช้ชีวิตที่มีความเสี่ยงต่อสุขภาพ สร้างสุขนิสัยใหม่ขึ้นมา ก่อนที่ เรา อาจจะไม่ได้เป็นแค่ โรคไขมันพอกตับ
นพ.วิโรจน์ ตันติโกสุม
ชีวา บางใหญ่ นนทบุรี
ศูนย์พักฟื้นผู้ป่วย และ ผู้สูงอายุ
คลินิกกายภาพบำบัด
ศูนย์ไตเทียม และ ผ่าตัดเส้นฟอกไต
