การฟอกไต หรือ Hemodialysis คือ วิธีการบำบัดที่เข้ามาทำหน้าที่แทนไตวิธีหนึ่งนอกจาก การล้างไตทางหน้าท้อง สำหรับผู้ป่วยไตวายระยะสุดท้าย และเข้าสู่ระยะไตล้มเหลว หรือ เป็นระยะที่ไตทั้งสองข้างหยุดทำงานโดยสิ้นเชิง เมื่อถึงเวลานั้น น้ำ, เกลือแร่, โปรตีนที่เป็นของเสียจากการเผาผลาญ อาหารที่รับประทานเข้าไป ก็จะไม่ถูกขับทิ้งออกมา ทำให้คนเราไม่สามารถมีชีวิตอยู่ได้ จึงจำเป็นที่จะต้องมีการฟอกไต เพื่อนำสิ่งเหล่านี้ออกจากร่างกาย วิธีฟอกไตที่ทำกันอย่างแพร่หลายตอนนี้ ผมขอเรียกว่าเป็นการฟอกไตแบบ พื้นฐาน แล้วกันนะครับ
โปรตีนของเสีย ที่ไตไม่สามารถขับทิ้งได้ ล้วนแล้วแต่ก่อให้เกิดอันตรายกับร่างกายทั้งในระยะสั้นและระยะยาว เราเรียกโปรตีนพวกนี้ว่า สารพิษยูรีมิค (Uremic toxin) ซึ่งปัจจุบัน มีหลายร้อยชนิด แต่ปัญหาก็คือ การฟอกไตแบบเดิม หรือแบบพื้นฐานนี้ ยังไม่สามารถขับของเสียที่ตกค้างในร่างกายนี้ได้ทั้งหมด กล่าวคือ การฟอกไต แบบพื้นฐาน ถึงแม้ว่าจะสามารถขับน้ำ เกลือแร่ และ โปรตีนที่เป็นของเสีย ที่มีขนาดเล็ก เช่น ยูเรีย, ครีเอตินิน ออกจากร่างกายได้ดี แต่ ของเสียที่มีขนาดกลาง ไม่สามารถถูกขับออกมาได้ด้วยวิธีการฟอกไตแบบพื้นฐานนี้ ทำให้ โปรตีน หรือ สารพิษเหล่านี้ ยังคงคั่งค้างในร่างกาย
ภาพข้างบนแสดงการฟอกไตแบบ ออนไลน์ ที่สามารถขับโปรตีนของเสียทั้งขนาดเล็กและกลางได้อย่างดี เมื่อเทียบกับการฟอกไตแบบพื้นฐานที่ผู้ป่วยยังคงมีโปรตีนของเสียขนาดกลางหลงเหลืออยู่หลังการฟอกไต
ของเสียขนาดกลางที่คั่งค้างเหล่านี้ก็จะก่อปัญหาตามมาอีกมาก เช่น
1.ทำให้เกิดการอักเสบในร่างกาย จนเกิดอาการคันตามตัว, ไม่สดชื่น, เบื่ออาหาร
2.กดการทำงานของฮอร์โมนกระตุ้นการสร้างเม็ดเลือด เกิดปัญหาซีดที่แก้ไขยาก แม้จะฉีดยากระตุ้นการสร้างเม็ดเลือดแล้วก็ตาม
3.กดภูมิคุ้มกันของร่างกายทำให้เกิดการติดเชื้อง่าย ซึ่งการติดเชื้อเป็นสาเหตุอันดับแรกในการเสียชีวิตของผู้ป่วยไตวาย
4.กลายเป็นโปรตีนสะสมตามข้อ กล้ามเนื้อ พังพืด ทำให้ปวดตามข้อ เช่นอาการ ปวดชามือ จากพังพืดรัดเส้นประสาทที่ข้อมือ(carpal tunnel syndrome),ปวดหลังจาก โรคหมอนรองกระดูกสันหลังทรุดตัว(Spondyloarthropathy)
5. ฟอสฟอรัสไม่สามารถถูกขับออกได้ด้วยวิธีการฟอกไตแบบเดิม
ทำไมการฟอกไตแบบพื้นฐาน ถึงไม่สามารถขับของเสียได้หมด
ลองนึกภาพเวลาล้างจานนะครับ ถ้าเราล้างจานโดยใช้แค่การใช้น้ำเปล่า การใช้น้ำเปล่าอย่างเดียวก็สามารถล้างสิ่งสกปรกได้ระดับหนึ่ง แต่ตัวจานก็ยังมีคราบสกปรกเกาะติดอยู่ การจะล้างจานให้สะอาดก็ต้องใช้อีกวิธีในการล้างเข้ามาช่วยก็คือ การใช้น้ำยาล้างจาน เปรียบเสมือน การฟอกไตแบบพื้นฐานที่สามารถขับของเสียที่มีขนาดเล็กและน้ำออกไปได้ โดยใช้กระบวนการที่เรียกว่า การแพร่ผ่าน(diffusion)แต่กระบวนการนี้ ไม่สามารถขับของเสียขนาดกลางออกจากร่างกายได้ ก็จำเป็นที่จะต้องเพิ่มขั้นตอนการฟอกไตอีกวิธีหนึ่งเพิ่มเข้าไปที่เรียกว่า การดึงของเสียแบบใช้น้ำเป็นตัวพาออกมาก (้convection)การฟอกไตที่ใช้ทั้งสองขั้นตอนนี้ เราเรียกว่า การฟอกไตแบบ Online Hemodiafiltration(Online HDF)
DIFFUSION
การขับของเสียด้วยการฟอกไตแบบพื้นฐาน ใช้กระบวนการแพร่ผ่าน(Diffusion) ของของเสีย ในภาพข้างล่างเป็นภาพขยายของไส้กรอง ซึ่งภายในใส้กรองประกอบไปด้วยท่อขนาดเล็กจำนวนมากมาย และรอบๆท่อขนาดเล็กเหล่านี้ก็จะถูกโอบรอบด้วยน้ำยาฟอกไต เมื่อเลือดจากร่างกายผู้ป่วย ผ่านเข้าไปในท่อขนาดเล็กในใส้กรอง ด้วยเหตุที่ว่า ของเสียในเลือดมีความเข้มข้นมากกว่าของเสียในน้ำยาฟอกไต ของเสียเหล่านี้จึงแพร่ผ่าน เยื่อบุจาก ฝั่งที่มีเลือดไหลซึ่งมีความเข้มข้นสูงกว่าลอดผ่านเยื่อบุที่กั้นขวางอยู่ มายังฝั่งของน้ำยาฟอกไตซึ่งมีความเข้มข้นน้อยกว่า ที่เรียกว่า การ แพร่ผ่าน ดังนั้นการฟอกไตแบบพื้นฐาน สามารถขับน้ำ เกลือแร่ และของเสียขนาดเล็กได้ ด้วยวิธีแพร่ผ่านนี้ แต่ของเสียที่มีขนาดกลาง จะไม่สามารถขับออกด้วยวิธีนี้ได้ จึงจำเป็นต้องหาวิธีขับของเสียมาเสริมกับวิธีแพร่ผ่านนี้ ซึ่งก็คือ การผ่านของของเสียโดยใช้น้ำเป็นตัวพาของเสียผ่านเยื่อบุเข้ามาในฝั่งน้ำยาฟอกไต ที่เรียกว่า การใช้น้ำเป็นตัวพา(Convection)
ภาพข้างบน แสดง การแพร่ผ่านของ โปรตีนของเสียขนาดเล็ก จากฝั่งที่มีความเข้มข้นมากกว่า(ฝั่งที่มีเลือดไหลผ่าน)มายังฝั่งที่เข้มข้นน้อยกว่า(ฝั่งน้ำยาฟอกไต)หลังจากนั้น สารเหล่านี้ก็จะถูกกำจัดทิ้งไปกับน้ำยาฟอกไต ส่วนโปรตีนของเสียขนาดกลางจะไม่สามารถลอดผ่านเยื่อบุด้วยวิธีการแพร่ผ่านนี้ได้
CONVECTION
การขับของเสียขนาดกลาง ด้วยการใช้น้ำเป็นตัวพา เป็นวิธีหลักของการฟอกไตแบบ ออนไลน์ หลักการก้คือ การสร้างให้เกิดแรงดันในฝั่งน้ำยาฟอกไตให้ต่ำกว่าแรงดันในฝั่งที่มีเลือดผ่าน หรือ ฝั่งที่มีของเสียที่ต้องการขับทิ้ง โดยการทำให้อัตราการไหลของน้ำยาฟอกไต มีความเร็วมาก จนเกิดความแตกต่างของความดันในทั้งสองฝั่ง แรงดันในฝั่งที่เลือดไหลผ่านมีความดันที่สูงกว่าฝั่งที่เป็นน้ำยาฟอกไต แรงดันที่สูงกว่านี้ ก็จะดันให้น้ำในฝั่งที่เลือดไหลผ่าน ข้ามมาฝั่งน้ำยาฟอกไต ขณะที่น้ำถูกดันออกมา น้ำก็จะดึงของเสียนี้ข้ามฝั่งมาด้วย ของเสียขนาดกลางจึงสามารถถูกขับทิ้งทางน้ำยาฟอกไตได้
ภาพข้างบน แสดงการขับโปรตีนของเสียขนาดกลาง โดยอาศัยการเคลื่อนที่ของน้ำจากฝั่งที่เลือดวิ่งซึ่งเป็นฝั่งที่มีความดันสูงกว่าไปยังฝั่งที่มีความดันต่ำกว่าคือฝั่งที่มีน้ำยาฟอกไตไหลผ่าน โดยการเคลื่อนตัวของน้ำนี้จะลากโปรตีนของเสียขนาดกลางออกมาด้วย
การฟอกไตวิธีออนไลน์ (OL-HDF) จึงเป็นการฟอกไตที่ใช้การผสมผสานของทั้งกระบวนการ แพร่ผ่าน และ กระบวนการ ใช้น้ำดึงของเสียออกมา ทำให้สามารถกำจัดของเสีย, น้ำ, เกลือแร่, ฟอสฟอรัส ได้อย่างสมบรูณ์ใกล้เคียงกับการทำงานของไตจริง
นอกจากนี้ มีข้อมูลที่บ่งบอกว่า การฟอกไตแบบออนไลน์ ดีกว่า การฟอกไตแบบพื้นฐาน ก็คือ การฟอกไตแบบออนไลน์สามารถขับฟอสฟอรัสออกจากร่างกายได้ดีกว่า ซึ่งเป็นทางเลือกหนึ่งใน การรักษาผู้ป่วยไตวายที่มีปัญหา ระดับฟอสฟอรัสในเลือดสูงผิดปกติ , การฟอกไตแบบออนไลน์ พบปัญหาความดันตกขณะฟอกไตน้อยกว่า อีกทั้ง ผู้ป่วยที่ได้รับการฟอกไตด้วยวิธี ออนไลน์ มีแนวโน้มว่า ผู้ป่วยมีชีวิตที่ยืนยาวกว่า
นพ.วิโรจน์ ตันติโกสุม
ชีวา บางใหญ่ นนทบุรี
ศูนย์พักฟื้นผู้ป่วย และ ผู้สูงอายุ
ศูนย์ไตเทียม และ ผ่าตัดเส้นฟอกไต
คลินิกกายภาพบำบัด
เวปไซด์ ชีวา www.chewa.co.th
เดินทางมา ชีวา https://goo.gl/maps/CgcGgE6uieUn1naM9
คุยกับเรา ชีวา https://lin.ee/k8UqBKr
โทร ได้ทุกวัน 0909250096 0969088890
ชีวา เป็นศูนย์บริการทางการแพทย์ ตั้งอยู่ใน ซอยกันตนา ใกล้ โรงพยาบาลบางใหญ่ อำเภอ บางใหญ่ นนทบุรี
การบริการประกอบไปด้วย
1 ศูนย์พักฟื้น และ ดูแลผู้สูงอายุ ทั้งแบบพักรายเดือน และ รายวัน เหมาะสำหรับ ผู้สูงอายุ หรือ ผู้ป่วยที่ต้องการการ ดูแลทางการพยาบาล, ทำกายภาพบำบัด หลังอัมพาต หรือ ผ่าตัดข้อ กระดูก, รอฟอกไตทางหลอดเลือด , ดูแลการล้างไตทางหน้าท้อง
2 ศูนย์ฟื้นฟูอัมพาตและ คลินิกกายภาพบำบัด สำหรับผู้ป่วยอัมพาต ที่ต้องการการทำกายภาพแบบเข้มข้น รายเดือน หรือ ทำกายภาพบำบัดแบบไปกลับ
3 ศูนย์ไตเทียม และ ผ่าตัดเส้นฟอกไต โดยผู้ป่วยที่ใช้สิทธิประกันสังคม หรือ บัตรทอง ไม่เสียค่าใช้จ่ายในการฟอกไต ส่วนการผ่าตัดเส้นฟอกไต โดยศัลยแพทย์เฉพาะทางด้านหลอดเลือด ผู้ป่วย บัตรทอง ไม่เสียค่าใช้จ่ายในการผ่าตัดเส้นฟอกไต ส่วน ผู้ป่วยสิทธิประกันสังคม สามารถเบิกค่าผ่าตัดเส้นฟอกไตได้ตามสิทธิ
4 คลินิกโรคหัวใจ ตรวจรักษาโดย อายุรแพทย์หัวใจและหลอดเลือด
Key word
ชีวา , ศูนย์ดูแลผู้สูงอายุ , ศูนย์ไตเทียม , ศูนย์ฟอกไต , ไตวาย , ฟอกไตไม่เสียค่าใช้จ่าย , คลินิกกายภาพบำบัด , คลินิกโรคหัวใจ , คลินิกกายภาพบำบัด , ฟอกไตทางหลอดเลือด , ล้างไตทางหน้าท้อง, ทำเส้นฟอกไต , ฟอกไตบัตรทอง, คลินิกผ่าตัดเส้นฟอกไต, อัมพาต